۱۰ واقعیت تکان دهنده در مورد نسل کشی ارامنه در دوران حکومت عثمانی

منابع تاریخی ادعا می کنن که در سال ۱۹۱۵ بیشتر از ۱٫۵ میلیون نفر از جمعیت دو میلیون نفری ارامنه ساکن قلمرو امپراطوری عثمانی در نتیجه سیاستای بی رحمانه سلاطین عثمانی جون خود رو از دست دادن که حالا به «نسل کشی ارامنه» ازش صحبت به میون میاد. سیاستای دقیق و وسواسانه دولت عثمانی در سرپوش گذاشتن بر این اتفاق بد و حجم وسیع این وحشیگری سیستماتیک باعث شده که هیچ وقت تعداد دقیق قربانیان مشخص نشودد و آمار قربانیان در منابع تاریخی جور واجور اختلافات فاحشی داشته باشن.

در این اتفاق غیر قابل رد تاریخی هم مانند دیگه کشتارهای دسته جمعی، عاملان نسل کشی ارامنه میخواستن که هیچ گونه مدرکی از این اتفاق وحشتناک باقی نمونه. با این وجود از مطالعه منابع و نوشتجات تاریخی که به این کشتار پرداخته ان میشه به ۱۰ واقعیت کلی در این مورد رسید که در ادامه متن به اونا می پردازیم.

 ۱۰- سه پاشا که امپراطوری عثمانی رو به سمت جنگ جهت داده و کشتار ارامنه رو تصویب کردن

طلعت پاشا (Talât Pasha) وزیر بزرگ، انور پاشا (Enver Pasha) وزیر جنگ و جمال پاشا (Djemal Pasha) فرمانده نیروی دریایی و از وزرای حکومت عثمانی سه نفری بودن که در جریان جنگ جهانی اول دستور نسل کشی ارامنه رو صادر کردن.

نفرت و کینه طلعت پاشا نسبت به ارامنه بر کسی پوشیده نبود و ایشون از زمانای قدیم به دنبال راهی واسه اخراج اونا از سرزمینای امپراطوری عثمانی می گشت. یه زبون شناس دانمارکی به نام یوهانِس اوستروپ (Johannes Østrup) در خاطرات خود ادعا کرده که طلعت پاشا در سال ۱۹۱۰ میلادی برنامه خود واسه نابود کردن همه ارامنه ساکن در خاک عثمانی رو با ایشون در میان گذاشته.
اون سخنان طلعت پاشا در این مورد رو اینجور نقل می کنه: ” اگه روزی در این کشور به قدرت برسم تموم توان خود رو واسه پاکسازی نسل ارامنه انجام میدم”.

آرزوی اون واسه به دست گرفتن قدرت در سال ۱۹۱۳ از راه کودتا به واقعیت می رسه و سال بعد حکومت عثمانی وارد جنگ جهانی اول می شه.
یه سال بعد از اونم (سال ۱۹۱۵) برنامه طلعت پاشا واسه کشتار سیستماتیک ارامنه شروع می شه.

بعد از شکست امپراطوری عثمانی در جنگ جهانی اول هر سه نفر اونا از کشور خود فرار کردن. دولت جدید این سه پاشا رو عامل اصلی ورود امپراطوری عثمانی به جنگ جهانی اول دونسته و اونا رو به ارتکاب جنایت علیه آدمی متهم می کنه.
سلطان عبدالمجید دوم آخرین خلیفه اسلامی امپراطوری عثمانی در اظهاراتی در مورد کشتار ارامنه و دست داشتن سه پاشای نامبرده در این حادثه میگه: ” اونا بزرگترین لکه ننگی هستن که تا حالا ملت و نژاد ما بر پیشونی خود دیده”.

۹- یکی از دوستان قدیمی هیتلر تماشاگر کشتار ارامنه به دست دولت عثمانی بوده

مکس اروین وون شوبنر ریچر (Max Erwin von Scheubner-Richter) نایب کنسول آلمان در شهر اِرزِروم (Erzerum) عثمانی در زمان وقوع نسل کشی ارامنه بود. اون در یادداشتای خود این کشتار رو محکوم و از اون به نام «سیاست نسل کشی» یاد کرده.

با این وجود، شوبنر ریچر پس از برگشت به آلمان وارد جنبش نازی شده و روابط نزدیکی رو با هیتلر برقرار کرد.
ایشون در سال ۱۹۲۹ در جریان کودتای ناتموم معروف به «بیر هال پوش» (Beer Hall Putsch) که به وسیله حزب نازی انجام شد مورد اصابت گلوله پلیس مونیخ قرار گرفت و کشته شد.
هیتلر هم به پاس خدمات شوبنر ریچر، قسمت اول کتاب معروف خود به نام «جنگ من» (Mein Kampf) رو بهش تقدیم کرده. هر چند مدارک معدودی در مورد مکاتبات و مراودات این دو رهبر نازی هست اما انگار هیتلر تحت تاثیر تفکرات و نوشته های ریچر شوبنر قرار داشته.

در ۲۲ آگوست سال ۱۹۳۹ هیتلر در خونه خود در کوهستان «اُبرسالزبرگ» سخنرانی مشهوری ایراد کرد.
این واقعه یه هفته قبل از حمله آلمان به لهستان انجام شد و هیتلر در سخنان خود فرماندهان نظامی رو از قصد خود واسه نابود کردن همه لهستانیا آگاه کرد. لوییس پل لوشنر (Louis Paul Lochner)، فعال سیاسی ضد جنگ و روزنامه نگار آمریکایی، که در اون دوران منابعی رو در دولت وقت نازی داشت ادعا می کنه که یه رونوشت اولیه از اون سخنرانی هیتلر در اختیار ایشون قرار گرفته که ایشون بعدا در سال ۱۹۴۲ اونو در کتاب خود با عنوان «چیزایی در مورد آلمان» به چاپ رساند.

در این کتاب سخنان هیتلر در اون سخنرانی معروف اینجور نقل شده: ” من صد درصد مطمئن دستور میدم که هر زن و کودک ساکن در لهستان که نژاد و زبون لهستانی داره باید بدون درنگ و بدون ذره ای ترحم کشته شن. تنها بعد از اون می تونه خیلی راحت نفس کشیده و به زندگی خود ادامه بدیم. بعد از کشتار ارامنه امروزه کسی از اون موضوع سخنی به میان می آورد؟”.

هر چند نمیشه تاثیر دقیق کشتار ارامنه رو در برنامه هیتلر واسه کشتار یهودیان مشخص کرد اما شباهتایی بین این دو واقعه دیده می شه.

۸- در جریان این واقعه اون دسته از مردانی که توانایی جنگیدن و کار داشتن به قتل رسیده و بقیه به سمت بیابان روونه شدن

در منابع جور واجور، تاریخ شروع برنامه نسل کشی ارامنه ۲۴ آوریل سال ۱۹۱۵ اعلام شده که در این روز ۲۷۰ نفر از رهبران جوامع ارمنی به زور از قسطنطنیه اخراج و به آنکارا منتقل شدن. قبل از این تاریخ مقامات دولت عثمانی همه ارامنه ای که در ارتش خدمت می کردن رو به واحدهای غیر رزمی منتقل کرده بودن تا اینجوری عملیات پاکسازی نژادی ارامنه رو با مقاومت کمتری به انجام برسانند.

بعد از اینکه تموم مردان سالم ارمنی به قتل رسیدن، زنان، کودکان، افراد ضعیف و سالخوردگان باقیمونده رو به بهونه اسکان دوباره به سمت بیابانای ترکیه رهسپار کردن. در کل بیشتر از ۱٫۵ میلیون نفر از ارامنه در جریان این نسل کشی به قتل رسیدن. در اول جنگ جهانی اول، دو میلیون ارمنی در سرزمینای امپراطوری عثمانی زندگی می کردن که براساس برآورده ها در نتیجه این کشتار از هر ۴ نفر ارمنی ۳ نفر از اونا به قتل رسیده.

خیلی از این آدما به خاطر گرسنگی و تشنگی جون خود رو از دست دادن. ماموران حکومت عثمانی به طور زیاد زنان ارمنی در هر سنی رو مورد تجاوز قرار داده و اونا رو در آخر به قتل می رسوندن. اعدامای گسترده، غرق کردن، سوزوندن و مسموم کردن ارامنه به یه روش عادی تبدیل شده بود. اون دسته از زنان و کودکان هم که رنج طاقت فرسای سفر رو به جون خریده و زنده مونده بودن در اردوگاهای کار اجباری اسکان داده شدن که اونا هم در آخر به قتل رسیدن.

۷- خلافت اسلامی عراق و شام (داعش) مسئول ویرون کردن بنای یادبود این نسل کشی در شهر دیرالزور سوریه حساب می شه

ساخت کلیسای یادبود نسل کشی ارامنه در نوامبر سال ۱۹۹۰ به اتمام رسیده و در ۴ می سال بعد تقدیس شد.
این کلیسا مکان زیارتی خاصی واسه خیلی از ارامنه حساب می شد.
هر ساله در تاریخ ۲۴ آوریل جمعیت خیلی از ارامنه در این کلیسا جمع شده و سالگرد شروع نسل کشی ارامنه در سال ۱۹۱۵ رو به جهانیان یادآوری می کردن. هزاران نفر از ارامنه سراسر جهان در این کلیسا حاضر می شدن.

دیرالزور از اون جا واسه ارامنه مهمه که آخرین مقصد اونا در کوچ اجباریشان هستش.
کلیسای یاد شده در واقع درست در محل یکی از اردوگاهای کار اجباری، کشتارگاه و محل دفن ارامنه ای بود که از کوچ اجباری در بیابانا جون سالم به در برده بودن.

این کلیسا در ۲۱ سپتامبر سال ۲۰۱۴ در حالی که ارامنه بیست و سومین سالگرد استقلال کشور خود رو جشن می گرفتن و تنها چند ماه قبل از یکصدمین سالگرد نسل کشی ارامنه به وسیله نیروهای داعش ویرون شد.

 ۶- همزمان با نسل کشی ارامنه، کشتار یونانیا و آشوریا هم اتفاق افتاده

در دوران جنگ جهانی اول که حکومت عثمانی تلاش می کرد اقلیتای مسیحی رو نابود کنه بیشترین کشتارها در میان ارامنه اتفاق افتاد به خاطر همین در دوران جنگ جهانی اول و بعد از اون بیشتر از نسل کشی ارامنه صحبت شده.
اما همزمان با این کشتارها، نسل کشی یونانیا و آشوریا هم در جریان بود.

تعداد کشته های آشوریا بیشتر از ۳۰۰٫۰۰۰ نفر برآورد شده که بیشتر اونا در مرزهای عثمانی با ایران سکونت داشتن. در شهر مدیات (Midyat) در استان ماردین الان در ترکیه بیشتر از ۲۵٫۰۰۰ آشوری به قتل رسیدن که باعث قیام کوچیکی در شهر شد اما نظامیان عثمانی این قیام رو شدیدا سرکوب کردن. از اون جایی که این قیام در واقع یه جور انقلاب و شورش حساب می شد، تاریخ نگارا ترک کشتار انجام شده در این شهر رو یه جور جواب به شورش عنوان کرده و اونو نسل کشی و کشتار دسته جمعی ندونسته ان.

تعداد یونانیایی که در سرزمینای عثمانی به قتل رسیدن بیشتر از ۷۵۰٫۰۰۰ نفر برآورد می شه.
در سال ۱۹۲۳ بین دو کشور ترکیه و یونان رد و بدل کردن جمعیت انجام شد که به خونریزیا پایان داد ولی در نتیجه اون بیشتر از ۲ میلیون نفر از جمعیت دو کشور به زور خونهای خود رو ترک کردن. در این مبادله تقریبا ۱٫۲ میلیون مسیحی یونانی از محل سکونت خود در ترابوزان، مناطق کوهستانی پونتیک (Pontic Alps)، قفقاز، آسیای صغیر و نواحی تراس شرقی (Eastern Thrace) به زور جا به جایی مکان کردن و در ازای اونا بیشتر از ۴۰۰٫۰۰۰ مسلمون از یونان اخراج شده و به ترکیه رفتن.

۵- فدراسیون انقلابی ارامنه (Armenian Revolutionary Federation) در صدد انتقام برآمده بود

در بین سالای ۱۹۲۰ تا ۱۹۲۲ فدراسیون انقلابی ارامنه در عملیاتی با نام «عملیات انتقام» (Operation Nemesis) دستکم ۷ نفر از افراد عالی رتبه دولتی اهل عثمانی و آذربایجان رو ترور کرد.
جمال پاشا و طلعت پاشا هم در میون این کشته شدگان بودن که دو نفر از عاملان اصلی کشتار ارامنه به حساب می اومدن.

این دو در اواخر جنگ جهانی اول و در نتیجه حمله نیروهای متفقین مجبور به فرار شده بودن و مردم کشور اونا رو از عوامل اصلی شرکت کردن امپراطوری عثمانی در جنگ جهانی اول می دونستن. اونا به طور غیابی محاکمه و گناهکار شناخته شده و به اعدام به وسیله سیستم قانونی کشور خود محکوم شدن با این وجود هیچ وقت این اتفاق رخ نداد.

نیروهای فدراسیون انقلابی ارامنه جمال پاشا رو در شهر تفلیس گرجستان ردیابی کرده و اونو همراه با دو نفر از همراهانش به قتل رساندند. طلعت پاشا هم در ۱۵ مارس سال ۱۹۲۱ در شهر برلین به ضرب گلوله یه مبارز ارمنی به نام سوقومون تِهلیریان (Soghomon Tehlirian) کشته شد.
فدراسیون انقلابی ارامنه از تهلیریان خواست که بعد از قتل طلعت پاشا فرار نکنه تا با حضور در دادگاه رنج ارامنه در طول کشتار به وسیله دولت عثمانی رو به جهانیان نشون بده. این تاکتیک بسیار موفقیت آمیز بود و دادگاه قتل طلعت پاشا درخشش زیادی در رسانه های جهان داشت.

با این وجود تهلیریان از اتهام قتل تبرئه شد.
وکیل مدافع ایشون با زیرکی تونست هیئت منصفه رو با این دلیل آوردن راضی کنه که هر چند طلعت پاشا به وسیله تهلیریان به قتل رسیده اما در واقع تاثر شدید و رنج حاصل از نسل کشی ارامنه شرایط روحی و روانی تهلیریان رو اونقدر تحت تاثیر قرار داده که ناخودآگاه طلعت پاشا رو به خاطر دست داشتن در این کشتار کشته. تهلیریان خود در اظهاراتش در دادگاه اینجور گفت: ” من خودمو گناهکار نمی دونم چون وجدانم راحته… من یه نفر رو کشته ام اما قاتل نیستم”.

۴- سه پاشای نامبرده از جنگ جهانی اول به عنوان سرپوشی واسه نسل کشی ارامنه استفاده کردن

واسه سه پاشای یاد شده کشتار سریع ارامنه در بحبوحه جنگ یه تاکتیک کلیدی به حساب می اومد. در واقع در دوران جنگ، قدرتای جهانی سرگرم حل مشکلات بزرگ تری (جنگ با متحدین) بوده و وقتی واسه پیگیری فجایع انسانی و جنایت علیه آدمی نداشتن.

حتی ادعا شده که این سه پاشا به اعمال خود در این بحث می بالیده ان. مثلا نقل شده که طلعت پاشا در جواب به نماینده سفارت آلمان که نگرانی خود رو از کشتار ارامنه گفته بود اینجور گفته: ” ترکیه از جنگ جهانی به عنوان سرپوشی واسه تسویه حساب کامل با دشمنان داخلی اش استفاده می کنه یعنی مسیحیان اصیل، بدون این که دولتای خارجی بتونن دخالتی در این داشته باشن”.

هر چند کشتار ارامنه در دوران جنگ جهانی اول به وقوع پیوسته س اما بر سر تاریخ تموم شدن این نسل کشی اختلاف هست اینجوری که بعضی ادعا کردن نسل کشی ارامنه تا سال ۱۹۲۳ یعنی ۵ سال بعد از این که سه پاشا بعد از شکست در جنگ از کشور فرار کرده بودن هم ادامه داشته.

۳- در کشور ترکیه بعضی خیابونا و ساختمانای عمومی به اسم عاملان نسل کشی ارامنه نامگذاری شده

رد نسل کشی ارامنه اونقدر موفقیت آمیز بوده که در بعضی از نقاط کشور ترکیه از اسم بعضی از مقامات رسمی و عالی رتبه ای که در کشتار ارامنه دست داشتن خوب یاد می شه.
حتی بعضی از بلوارها، خیابونا، بزرگراه ها و مناطق شهری کشور ترکیه به اسم سه پاشای نامبرده نامگذاری شدن و بعضی از مدارس ترکیه هم اسم این افراد رو بر سر در خود دارن.

در سال ۲۰۰۳، مدرسه ای در شهر ترابوزان به افتخار جمال عظمی (Cemal Azmi) که به «قصاب ترابوزان» (Butcher of Trabzon) هم مشهوره نامگذاری شد.
در منابع تاریخی ارامنه اومده که ایشون در مورد کودکان ارمنی بسیار بیرحمانه عمل کرده و هزاران کودک بیگناه رو در آبای منطقه خفه کرده. ایشون واسه این کار قایقایی رو از ارامنه پر می کرد و به دریای سیاه می فرستاد بعد این قایقا رو از این رو به اونو می کرده و افراد حاضر در قایق در آب غرق می شدن.

سرنوشت دختران ارمنی حتی از اینم بدتر بوده.
در دادگاه هایی که واسه رسیدگی به اقدامات سه پاشای نامبرده در سال ۱۹۱۹ در شهر ترابوزان برگزار شد یه تماشاگر عینی ادعا کرد که عظمی یکی از بیمارستانای شهر رو به «مکان عیاشی شخصی» (pleasure dome) خود تبدیل کرده و بعد از تجاوز به دختران ارمنی اونا رو به قتل میرسونه.

عظمی یکی از ۷ نفر اصلی موثر در کشتار ارامنه بود که به وسیله نیروهای فدراسیون انقلابی ارامنه درزمان عملیات موسوم به «عملیات انتقام» به قتل رسید.

۲- ارامنه هیچ وقت غرامتی واسه این نسل کشی دریافت نکردن

نیروهای امپراطوری عثمانی همه پول و متعلقات و املاک ارامنه رو غصب کردن اما تا امروز هیچ چیزی به وارثان ارمنی اونا برگردانده نشده. حتی هیچ معذرت خواهی رسمی یا جبران خسارت عاطفی به خاطر این نسل کشی گسترده از طرف امپراطوری عثمانی و دولت الان ترکیه انجام نشده و بازم وقوع این نسل کشی رد می شه.

دلیل آوردن اصلی دوری مقامات رسمی امپراطوری عثمانی و دولت ترکیه اینه که حتی اگه نسل کشی اتفاق افتاده باشه (که نیفتاده) دیگه حکومت سابقی که مسئول این کشتار بوده حضور نداشته و حکومت نامبرده دیگه وجود خارجی نداره. اما ارامنه فکر می کنن که دولت الان ترکیه موظفه خسارتای مالی، جانی و عاطفی وارد شده به اونا رو جبران کنه.
با این وجود، بر خلاف این که همه سرزمینا و املاکی که وقتی به ارامنه تعلق داشت حالا در تملک کشور ترکیه قرار داره، این کشور بازم از پرداخت خسارت و جبران نسل کشی ارامنه دوری ورزیده و حتی وقوع اونو هم رد می کنه.

با این وجود بازماندگان یهودی که از هولوکاست جون سالم به در برده بودن انگار مورد دلجویی قرار گرفته و بخشی از خسارتای اونا جبران شد.
شاید یکی از دلایل اصلی حکومت ترکیه واسه رد نسل کشی ارامنه همین باشه که در صورت اعتراف به وقوع اون مجبور میشه جبران خسارت کرده و اموال ارامنه قربونی شده رو به بازماندگان اونا برگرداند.

۱- دولت ترکیه بر خلاف وجود دلایل فراوون بازم وقوع نسل کشی ارامنه رو تکذیب می کنه

حکومت ترکیه که جانشین امپراطوری عثمانی شده همیشه نسل کشی سیستماتیک بودن اون چه که در سال ۱۹۱۵ شروع شد رو رد می کنه.
کشور آذربایجان هم تنها کشوریه که در کنار ترکیه وقوع نسل کشی ارامنه رو در دوران جنگ جهانی دوم  بی پایه می دونه. کشورای دیگه هر کدوم طوری از اعلام نظر قطعی در مورد این کشتار صرفنظر می کنن.

دولت ترکیه همیشه متهم شده که تلاش داره به کار گیری واژه«نسل کشی» (genocide) رو محدود و ممنوع کرده و به سیاستمدارن، روزنامه نگارا و محققان سراسر جهان پیشنهاد می کنه که در مورد این واژه سیاست محدودیت یا سکوت رو در پیش بگیرن.

یه واقعیت خنده دار و البته دردناک در مورد رد نسل کشی ارامنه و دوری کردن از به کار بردن واژه «نسل کشی» اینه که این واژه واسه اولین بار در سال ۱۹۴۳ به وسیله یه وکیل یهودی لهستانی به نام رافائل لمکین (Raphael Lemkin) در کتابی با عنوان «حکومت متحدین در اروپای اشغال شده» ( Axis Rule in Occupied Europe) در اشاره به کشتارهای فجیعی که در مورد ارامنه و در جریان واقعه هولوکاست انجام گرفته بود استفاده شد.

لمکین در این کتاب نسل کشی رو اینطوری معنی کرده: ” برنامه نظام پیدا کردی شامل اقدامات جور واجور با هدف نابودی بنیانای اساسی زندگی گروه های ملیتی و بعداً نابود کردن خود گروه های ملیتی”. با در نظر گرفتن این تعریف به طور کاملً مشخصه که کشتار ارامنه در دولت عثمانی همه ویژگیای یه نسل کشی رو در خود داشته و رد اون به طور کاملً سیاسی به نظر می رسه.