مغز انسان یک کلید حذف دارد؛ چطور می توان از آن استفاده کرد؟
در علم عصب شناسی می گن هرچه از یه مدار عصبی بیشتر استفاده شه اون مدار قوی تر می شه.
واسه همینه که می گن هرچه در کاری تمرین بیشتری داشته باشین، مهارت بیشتری در اون به دست میارین. مثلا، هرچه بیشتر نواختن پیانو یا صحبت به زبانی رو تمرین کنین، اون مدارها قوی تر می شن.
یادگیری چیزای جدید موضوعیه که همیشه مورد بحث بوده.
اما حقیقت اون هستش که توانایی یادگیری تقریبا چیزی بیشتر از ساخت و تقویت ارتباطات عصبیه. مهم تر از این مسأله توانایی ما در نابود کردن ارتباطات عصبی قدیمیه که به اون «هرس سیناپسی» می گن.
مغز مثل یه باغ
مغزتون رو یه باغ تصور کنین که به جای کاشت گل، میوه و سبزیجات، در اون ارتباطات عصبی میان نورونا رو رشد می دید. اینا ارتباطاتی هستن که انتقال دهنده های عصبی ای مثل دوپامین، سراتونین و چیزای دیگه ای به جز اینا از راه اونا جا به جا می شن.
«سلولای گلیال» باغبانای مغز شمان و کار اونا سرعت بخشیدن به سیگنالای میان نورونایی مشخصه. اما تعداد دیگری از سلولای گلیال، زوائد رو حذف می کنن، جلوی رشد علفای هرز رو می گیرن و برگای ریخته رو جمع آوری می کنن. به این باغبانا که کار هرس رو در مغز شما رو دوش دارن «سلولای میکروگلیال» می گن. اونا ارتباطات سیناپسی رو هرس می کنن. اما سوآل اینجا هستش که اونا از کجا می دونن چی رو حذف کنن؟
محققان تازگیا مبادرت به حل این معما کردن و تا حالا می دونن که ارتباطات سیناپسی ای که به اندازه کمتری استفاده میشن به وسیله پروتئین C1q نشونه گذاری می شن.
وقتی سلولای میکروگلیال این نشونه رو شناسایی می کنن، به پروتئین مورد نظر می پیوندن و سیناپس رو از بین می برن یا یعنی اونو هرس می کنن.
اهمیت خواب
تا حالا براتون پیش اومده احساس کنین ذهن تون پر شده؟ شاید این اتفاق وقتی افتاده که شغل جدیدی رو شروع کردین یا درگیر یه پروژه هستین. در این حالت، خواب کافی ندارین و پیوسته اطلاعات جدیدی به دست میارین. واسه همینه که احساس می کنین ذهن تون پر شده.
وقتی چیزای جدید زیادی یاد می گیرین، در مغز ارتباطاتی ساخته می شه که غیر موثر و یدونه کاره هستن. مغز باید خیلی از اون ارتباطات رو حذف کنه و مسیرهایی ساده تر و موثرتر به وجود آورد. این کار در زمان خواب اتفاق می افته.
موقع خواب، مغز خود رو تخلیه می کنه؛ واقعا سلولای مغزی تا ۶۰ درصد منقبض می شن تا واسه سلولای گلیال باغبان فضایی رو به وجود بیارن که بتونن زوائد رو حذف و سیناپسا رو هرس کنن.
حتما تا حالا تجربه اونو داشتین که بعد از یه خواب شبونه کافی و مناسب، توانایی اونو پیدا کردین که به روشنی و با سرعت در مورد مسائل فکر کنین. این به دلیل اون هستش همه امور مربوط به هرسا و موثر ساختن مسیرها که در طول شب رخ میدن، فضای زیادی واسه استفاده در اختیارتون باقی می ذارن و اطلاعات جدید رو با همدیگه ترکیب می کنن تا عمل یادگیری اتفاق بیفته.
واسه همینه که چرت زدن رو واسه تواناییای شناختی خیلی موثر می دونن. ده تا بیست دقیقه چرت زدن، به سلولای میکروگلیال باغبان فرصت حضور میده تا بعضی ارتباطات بلااستفاده رو از بین ببرن و فضایی واسه تشکیل ارتباطات جدید باقی بذارن.
با وجود مغزی که از کمبود خواب رنج می بره، عمل فکر کردن مثل باز کردن راه خود تو یه جنگل در هم تنیده با به کار گیری یه قدارهه. جلو رفتن در میان شاخ و برگای فراوون جنگل کنه و غیر قابل تحمل هستش و نوری به راه پیش رو نمی تابد. اما با وجود مغزی که استراحت کافی و مناسب دشته، فکر کردن مثل گردشی لذت بخش در داخل یه پارکه؛ مسیرها مشخص هستن و در نقاطی خاص به همدیگه وصل شدن، درختا سرجایشان قرار گرفتن و می تونیم دوردست رو در مقابل خود ببینیم.
توجه به فکرا
ما تا حدودی میتونیم اون چیزی که مغزمون در زمان خواب تصمیم به حذف اون میگیره رو کنترل کنیم.
ارتباطات سیناپسی ای که از اونا استفاده نمی کنیم واسه حذف نشونه گذاری می شن.
اما آنایی که مورد استفاده ما هستن آبیاری و به اونا اکسیژن رسونده می شه.
پس مراقب چیزی که به اون فکر می کنین باشین.
اگه زمان زیادی رو صرف خوندن تئوریایی کنین که درباره پایان سریال «بازی تاج و تخت» مطرح می شن اما زمان کمی رو واسه شغل تون صرف کنین، میشه حدس زد که کدوم سیناپسا واسه حذف نشونه گذاری می شن!
اگه به جای کار روی پروژه مهمی که در دست دارین، وقت تون رو به فکر کردن درباره تلافی کردن کارای یکی از همکاران تون اختصاص دادین، به زودی مهارت زیادی در طراحی نقشه های انتقامی پیدا می کنین اما در ابتکار عمل ضعیف هستین.
واسه اینکه بتونین از سیستم باغبانی طبیعی مغزتون بهره ببرین، فقط کافیه به چیزایی که براتون مهمه فکر کنین. باغبانای مغزتون این ارتباطات رو تقویت و آنایی که اهمیت کمتری براتون دارن رو هرس می کنن. اینطوری می تونین به باغ گلای مغزتون کمک کنین.
